Envanter Ağırlıklı Ortalama Maliyet (WAC) Yöntemi

Bir e-ticaret veya perakende işletmesi için envanterin doğru bir şekilde değerlenmesi, finansal raporlama ve karlılık analizi açısından kritik bir öneme sahiptir. 

İşletmelerin stoklarını değerlemek için kullandığı çeşitli yöntemler arasında, Ağırlıklı Ortalama Maliyet (Weighted Average Cost – WAC) yöntemi, basitliği ve tutarlılığı nedeniyle en yaygın tercih edilenlerden biridir. Bu yöntem, bir işletmenin belirli bir dönemde sattığı ürünlerin maliyetini belirlemek için tüm envanterin ortalama maliyetini kullanır. 

Bu makalede, WAC yönteminin ne olduğunu, nasıl hesaplandığını, ne zaman kullanılması gerektiğini ve diğer envanter değerleme yöntemlerine göre avantajlarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Ağırlıklı Ortalama Maliyet (WAC) Nedir?

Ağırlıklı Ortalama Maliyet (WAC), bir işletmenin envanterini değerlemek için kullanılan bir muhasebe yöntemidir. Bu yöntem, belirli bir dönemde satışa sunulan tüm ürünlerin toplam maliyetini, toplam ürün sayısına bölerek birim başına ortalama maliyeti hesaplar. Bu ortalama maliyet, hem satılan malların maliyetini (Cost of Goods Sold – COGS) hem de dönem sonu envanterinin değerini belirlemek için kullanılır.

WAC, özellikle birbirinin yerine geçebilen, yani her bir birimi aynı özelliklere sahip olan ürünler için idealdir. Örneğin, bir süpermarketin sattığı aynı marka ve boyuttaki bir şişe su veya bir yapı marketin sattığı aynı türdeki bir vida için hangi birimin önce veya sonra alındığının bir önemi yoktur. Bu tür durumlarda, ortalama maliyet yönteminin kullanılması, envanter değerlemesini büyük ölçüde basitleştirir.

WAC Nasıl Hesaplanır?

WAC yönteminin hesaplanması oldukça basittir. Temel formül şu şekildedir:

Ağırlıklı Ortalama Maliyet (WAC) = Satışa Hazır Ürünlerin Toplam Maliyeti / Envanterdeki Toplam Birim Sayısı

Örnek Hesaplama: Bir işletmenin envanter hareketlerini inceleyelim:

• 1. Alım: 100 adet ürün, birim fiyatı 10 TL (Toplam maliyet: 1.000 TL)
• 2. Alım: 150 adet ürün, birim fiyatı 12 TL (Toplam maliyet: 1.800 TL)
• 3. Alım: 50 adet ürün, birim fiyatı 11 TL (Toplam maliyet: 550 TL)

Bu durumda, satışa hazır ürünlerin toplam maliyeti: 1.000 TL + 1.800 TL + 550 TL = 3.350 TL Toplam envanter birim sayısı: 100 + 150 + 50 = 300 adet

Ağırlıklı Ortalama Maliyet (WAC): WAC = 3.350 TL / 300 adet = 11.17 TL

Bu işletme, sattığı her bir ürünün maliyetini 11.17 TL olarak kabul eder. Diyelim ki, bu dönemde 200 adet ürün sattı. Bu durumda, satılan malların maliyeti (COGS) 200 adet * 11.17 TL = 2.234 TL olur. Dönem sonu envanter değeri ise, kalan 100 adet ürün için 100 adet * 11.17 TL = 1.117 TL olarak hesaplanır.

WAC ve Envanter Sistemleri

WAC yöntemi, işletmenin kullandığı envanter takip sistemine göre iki farklı şekilde uygulanabilir:

• Periyodik Envanter Sistemi: Bu sistemde, envanter değeri ve satılan malların maliyeti, sadece dönemin sonunda (genellikle ay sonunda) yapılan fiziksel sayımla belirlenir. Tüm alımların toplam maliyeti ve toplam birim sayısı toplanarak tek bir WAC hesaplaması yapılır.
• Sürekli (Perpetual) Envanter Sistemi: Bu sistemde, envanter ve satılan malların maliyeti, her bir satıştan sonra sürekli olarak güncellenir. Her yeni alım yapıldığında, mevcut envanterin toplam maliyeti ve birim sayısı toplanarak yeni bir ağırlıklı ortalama maliyet hesaplanır. Bu, gerçek zamanlı envanter takibi için daha uygundur. E-ticaret işletmeleri için yazılım tabanlı çözümler genellikle bu sistemi kullanır.

WAC Yönteminin Avantajları

WAC, birçok işletme için tercih edilen bir yöntemdir çünkü önemli avantajlar sunar:

• Basitlik ve Kolaylık: WAC, diğer yöntemlere göre daha basit bir hesaplama sürecine sahiptir. Özellikle çok sayıda ve birbirinin aynı ürünü satan işletmeler için hesaplama yükünü azaltır.
• Tutarlılık: Fiyat dalgalanmalarının etkisini yumuşatır ve envanter değerlemesinde daha tutarlı sonuçlar sağlar.
• Daha Az Belge İşlemi: FIFO veya LIFO gibi yöntemlerde her bir alımın maliyetini ayrı ayrı takip etmek gerekirken, WAC sadece toplam maliyet ve toplam birim sayısına odaklanır. Bu da belge ve kayıt tutma iş yükünü azaltır.
• Enflasyon Etkisini Yumuşatma: Enflasyonist dönemlerde, envanter maliyetleri yükseldiğinde, WAC, FIFO’ya göre daha düşük bir satılan malların maliyeti (COGS) ve daha yüksek bir dönem sonu envanter değeri gösterebilir. Bu, vergilendirilebilir geliri daha düşük tutabilir.

WAC’ın Diğer Envanter Yöntemleriyle Karşılaştırması

WAC yöntemini daha iyi anlamak için, diğer yaygın yöntemlerle karşılaştırmak faydalıdır:

1. FIFO (First-In, First-Out): “İlk Giren İlk Çıkar” anlamına gelir. Bu yöntemde, ilk satın alınan ürünlerin ilk satıldığı varsayılır. Fiyatların yükseldiği bir dönemde, FIFO daha düşük bir COGS ve daha yüksek bir brüt kar gösterir. Gıda veya son kullanma tarihi olan ürünler için mantıklı bir yöntemdir.

2. LIFO (Last-In, First-Out): “Son Giren İlk Çıkar” anlamına gelir. Bu yöntemde, son satın alınan ürünlerin ilk satıldığı varsayılır. Bu, genellikle maliyetlerin arttığı dönemlerde daha yüksek bir COGS ve daha düşük bir vergilendirilebilir gelirle sonuçlanır. LIFO, ABD’de yaygın olsa da, uluslararası finansal raporlama standartlarında (IFRS) genellikle kabul edilmez.

3. Özel Kimlik Yöntemi: Bu yöntemde, her bir ürünün gerçek maliyeti ayrı ayrı takip edilir. Yüksek maliyetli ve benzersiz ürünler (örneğin, sanat eserleri, mücevherler veya özel üretim otomobiller) için uygundur. Envanter takibi açısından en karmaşık yöntemdir.

WAC, bu yöntemler arasında bir denge sunar. FIFO kadar karmaşık değildir ve LIFO’nun potansiyel vergi avantajlarını sunmasa da, daha istikrarlı bir maliyet değerlemesi sağlar. Hangi yöntemin seçileceği, işletmenin türüne, ürünlerinin niteliğine ve ülkenin muhasebe standartlarına bağlıdır.

Sonuç olarak, Envanter Ağırlıklı Ortalama Maliyet (WAC) yöntemi, özellikle birbirinin yerine geçebilen ürünler satan işletmeler için envanter değerlemesini basitleştiren ve tutarlılık sağlayan güçlü bir araçtır. Bu yöntem, maliyetlerin takibini kolaylaştırır, operasyonel verimliliği artırır ve doğru finansal kararlar almak için temel oluşturur. Doğru bir envanter yönetim stratejisiyle birleştiğinde, WAC, işletmelerin kârlılık hedeflerine ulaşmasına yardımcı olabilir.